[281-282] อิทานิ ภควา สาจริยกสฺส อมฺพฏฺฐสฺส วิชฺชาจรณสมฺปทาย อปายมุขมฺปิ อปฺปตฺตภาวํ ทสฺเสตุํ ตํ กิํ มญฺญสิ อมฺพฏฺฐาติอาทิมาหฯ ตํ อุตฺตานตฺถเมวฯ อตฺตนา อาปายิโกปิ อปริปูรมาโนติ อตฺตนา วิชฺชาจรณสมฺปทาย อาปายิเกนาปิ อปริปูรมาเนนฯ

ปุพฺพกอิสิภาวานุโยควณฺณนา

[283] ทตฺติกนฺติ ทินฺนกํฯ สมฺมุขีภาวมฺปิ น ททาตีติ กสฺมา น ททาติ? โส กิร สมฺมุขา อาวฏฺฏนิํ นาม วิชฺชํ ชานาติฯ ยทา ราชา มหารเหน อลงฺกาเรน อลงฺกโต โหติ, ตทา รญฺโญ สมีเป ฐตฺวา ตสฺส อลงฺการสฺส นามํ คณฺหติฯ ตสฺส ราชา นาเม คหิเต น เทมีติ วตฺตุํ น สกฺโกติฯ ทตฺวา ปุน ฉณทิวเส อลงฺการํ อาหรถาติ วตฺวา, นตฺถิ, เทว, ตุมฺเหหิ พฺราหฺมณสฺส ทินฺโนติ วุตฺโต, ‘‘กสฺมา เม ทินฺโน’’ติ ปุจฺฉิฯ เต อมจฺจา ‘โส พฺราหฺมโณ สมฺมุขา อาวฏฺฏนิมายํ ชานาติฯ ตาย ตุมฺเห อาวฏฺเฏตฺวา คเหตฺวา คจฺฉตี’ติ อาหํสุฯ อปเร รญฺญา สห ตสฺส อติสหายภาวํ อสหนฺตา อาหํสุ – ‘‘เทว, เอตสฺส พฺราหฺมณสฺส สรีเร สงฺขผลิตกุฏฺฐํ นาม อตฺถิฯ ตุมฺเห เอตํ ทิสฺวาว อาลิงฺคถ ปรามสถ, อิทญฺจ กุฏฺฐํ นาม กายสํสคฺควเสน อนุคจฺฉติ, มา เอวํ กโรถา’’ติฯ ตโต ปฏฺฐาย ตสฺส ราชา สมฺมุขีภาวํ น เทติฯ

ยสฺมา ปน โส พฺราหฺมโณ ปณฺฑิโต ขตฺตวิชฺชาย กุสโล, เตน สห มนฺเตตฺวา กตกมฺมํ นาม น วิรุชฺฌติ, ตสฺมา สาณิปาการสฺส อนฺโต ฐตฺวา พหิ ฐิเตน เตน สทฺธิํ มนฺเตติฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘ติโร ทุสฺสนฺเตน มนฺเตตี’’ติฯ ตตฺถ ติโรทุสฺสนฺเตนาติ ติโรทุสฺเสนฯ อยเมว วา ปาโฐฯ ธมฺมิกนฺติ อนวชฺชํฯ ปยาตนฺติ อภิหริตฺวา ทินฺนํฯ กถํ ตสฺส ราชาติ ยสฺส รญฺโญ พฺราหฺมโณ อีทิสํ ภิกฺขํ ปฏิคฺคณฺเหยฺย, กถํ ตสฺส พฺราหฺมณสฺส โส ราชา สมฺมุขีภาวมฺปิ น ทเทยฺยฯ อยํ ปน อทินฺนกํ มายาย คณฺหติ, เตนสฺส สมฺมุขีภาวํ ราชา น เทตีติ นิฏฺฐเมตฺถ คนฺตพฺพนฺติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโยฯ ‘‘อิทํ ปน การณํ ฐเปตฺวา ราชานญฺเจว พฺราหฺมณญฺจ น อญฺโญ โกจิ ชานาติฯ ตเทตํ เอวํ รหสฺสมฺปิ ปฏิจฺฉนฺนมฺปิ อทฺธา สพฺพญฺญู สมโณ โคตโมติ นิฏฺฐํ คมิสฺสตี’’ติ ภควา ปกาเสสิฯ